czwartek, listopad 14, 2024

Kościół i klasztor Cystersów. Klasztor fundowany w Ludźmierzu 1234 przez wojewodę krakowskiego Teodora z Ruszczy, przeniesiony do Szczyrzyca w 1245 r. Skasowany z końcem wieku XVIII przez rząd austriacki, na nowo osiedle w 1834 przez mnichów czeskich, od 1848 polskich. Położony w górzystej kotlinie. Posiadający rozległe zabudowania i urządzenia typowe dla gospodarki cysterskiej. Ich ośrodkiem kościół i przylegający do niego od południa czworobok klasztoru.

Na północ od kościoła podwórze gospodarskie, ograniczone od zachodu wozownią i odźwiernią. Przed kościołem dziedzińczyk, zamknięty od podwórza gospodarskiego murem, od strony przeciwnej ścianą klasztoru, od frontu kamienną bramą późnobarokową z roku 1761; otwór bramy ujęty zdwojonymi lizenami, gzymsem i przerywanym przyczółkiem, po jego bokach ćwierćkoliste skrzydła z walutami, zakończone filarami; na nasadniku ponad bramą posąg Matki Boskiej Niepokalanego Poczęcia oraz herb Gryf, na filarach posągi Świętych; przed bramą półkoliste schody.

Na południe od klasztoru, w przedłużeniu muru w licu jego ściany zachodniej spichlerz. Między klasztorem a spichlerzem koryto młynówki spływającej ku położonym na zachodzie młynowi i browarowi, założonym prawdopodobnie przez zakonników Czechów w I poł. wieku XIX.

Kościół pod wezwaniem Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii. Zbudowany w 1620 r, z fragmentami budowli gotyckiej. Przebudowane w wieku XVIII i w wieku XIX. Kilkakrotnie niszczony pożarami. Orientowany. Murowany. Założony na rzucie krzyża łacińskiego, z równej długości nawą i prezbiterium. Od wschodu półkolista absyda. Od zachodu na całej szerokości nawy przedsionek. W prezbiterium i nawie sklepienia kolebkowe z lunetami, w ramionach transeptu kolebkowe. Absyda, odgraniczona pilastrami i gurtem, sklepiona hemisferycznie. Na zewnątrz szkarpy. Dachy siodłowe; szczyty ceglany ze sterczynami nowsze (wiek XIX). Wieżyczka na sygnaturkę na skrzyżowaniu dachów, kryta miedzią, późnobarokowa. Portale gotyckie: dwa ostrołukowe, profilowane, wiek XV; jeden prostokątny (obok niego kamienne schody jednobiegowe, z prowadzącym do ambony gankiem, o parapecie drewnianym, wiek XVI). Portal z dziedzińczyka do przedsionka półkolisty, boniowany, barokowy wiek XVII.

Ołtarz główny z obrazem Wniebowzięcia Najświętszej Panny Marii, początek wieku XVII, później przerobiony; tabernakulum wiek XVIII. Dwa ołtarze boczne rokokowe; w nich obrazy Matka Boska wiek XVII, Święty Benedykt wiek XVIII, Święty Kazimierz wiek XVIII, Chrystus wiek XVIII. Dwa ołtarze w ramionach transeptu w ramach ze zwojów roślinnych, późnobarokowe wiek XVIII. Ambona rokokowa. Chrzcielnica kamienna wiek XVII - XIX. Cztery konfesjonały rokokowe. Ławka rokokowa. Drzwi wczesnobarokowe, I poł. wieku XVII, dostosowane kształtem do ostrołukowego otworu portalu gotyckiego.

Obrazy: Matka Boska z Marią Egipcjanka i Cierniem Koronowanie, włoskie, wiek XVII. Posąg Chrystusa Zmartwychwstałego wiek XVIII. Lwy drewniane pod nowszymi stallami wiek XVII i dwa orły trzymające tarczę z herbem Gryf i herbem opatów (?), klasycystyczne. Płyta nagrobna kamienna, z zatartym napisem, wiek XVI-XVII. Dwa ornaty haftowane wiek XVII i początek XVIII. Pięć ornatów z tkanin wiek XVIII. Komplet: ornat i dalmatyki z tkaniny wiek XVIII. Dwie kapy z tkanin wiek XVIII  i początek wieku XIX.  Dwie infuły opackie haftowane wiek XVIII. Kolczuga wiek XVII.

Dzwon ulany przez Kaspra Kramnitza z Krompachu po spaleniu kościoła z 1765-67. Sygnaturka tego samego ludwisarza.

 

Klasztor przylegający do nawy od południa, w głównym zrębie z wieku XVII. Murowany. Zgrupowany dookoła kwadratowego wirydarza, z dobudowanym do wschodu ramienia w wieku XIX skrzydłem, wybiegającym ku południu. Piętrowy. Na parterze i piętrze sklepione krużganki; w południowo-wschodnim narożniku klatka schodowa. Lokalności dolne o sklepieniach krzyżowych lub kolebkowych z lunetami; na sklepieniu zakrystii kapitularza rozety. Ściany od strony wirydarza podparte szkarpami. Dwa szczyty od południa o falistych liniach z wnękami wiek XVIII-XIX. Nad ramieniem północnym drewniana dzwonnica, konstrukcji słupowej, czworoboczna, z hełmem cebulastym; na belce wiązania nazwisko cieśli Ignacego Frysowskiego i data 1831. Okna zewnętrzne zniekształcone wiek XIX. We wschodniej części klasztoru przy kościele obramienie okna z herbem Pilawa, inicjałami PB i datą 1572. W krużganku, w ścianie zakrystii, okienko wąskie, okrągłołukowe o płaskim rozglifieniu, zamurowane. W ścianie południowej portal boniowany z herbem Trzy Strzały i inicjałami KL AC, barokowy. Kilka portali do cel, prostokątnych z wałkiem, gotycko-renesansowego.

Kropielnica kamienna, z czterema płaskorzeźbionymi scenami Męki Pańskiej, koniec wieku XVI. Sedilium z pulpitem dla lektora wmurowane w ścianę ramienia północnego. Zegar szafkowy z 1768. Obrazy Świętych zakonnych wiek XVII - XIX. Krucyfiks, I poł. wieku XV. Grupa Ukrzyżowania wiek XVII. Krucyfiks barokowy wiek XVIII.

 

Muzeum klasztorne. Obrazy pochodzące z klasztoru i okolicznych kościołów: Matka Boska z dzieciątkiem i aniołami, na desce, około 1460; Ukrzyżowanie z Matką Boską i Świętym Janem Ewangelistą, na desce ze złotym tłem, początek wieku XVI; Chrystus Frasobliwy z Matką Boską, Świętymi Janem Ewangelistą, Janem Chrzcicielem i Andrzejem oraz z dwoma fundatorami herbu Ogończyk, na desce, początek wieku XVI, może dzieło Stanisława Samostrzelnika, cystersa z Mogiły; Biczowanie Chrystusa, barokowy, początek wieku XVII; Święty z aniołem, barokowy początek wiek XVII; dwa skrzydła ze Świętymi Urszulą, Stanisławem Biskupem, Wojciechem i Rozesłanie apostołów, początek wieku XVII; nadto Matka Boska z Dzieciątkiem, na desce, bizantyńska, wiek XVI, z kościoła cystersów w Wistyczach.

 

Spichlerz Zbudowany wiek XVII. Murowan. Prostokątny, nakryty dachem czterospadowym. Na osi poprzecznej brama wjazdowa, z sienią sklepieną kolebkowo z lunetami. Portal kamienny, boniowany, z herbem Korczak. Małe okienka prostokątne w dwóch kondygnacjach.

Kapliczki Murowane. Pierwsza - z wieku XVIII, prostokątna, zaokrąglona. Daszek ze szczytem i okapem. Wewnątrz posąg Pieta wiek XVIII. Druga - z pierwszej połowy wieku XIX. Czworoboczna. Daszek siodłowy ze szczytem. Posąg Świętego Jana Nepomucena.

 
 
Opis pochodzi z opracowania: Józef E. Dutkiewicz, Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom I, Powiat Limanowski, 1951