sobota, grudzień 07, 2024
Limanowa - (do drugiej połowy XVIII w. ILmanowa), msto pow. w Galicyi, leży w małej równinie, otoczonej ze wszystkich stron górami, 405 m. npm., nad potokiem Starą wsią, dopływem Sowliny, uchodzącej z praw. brzegu do Łososiny, o 25 kil. od N.Sącza, o 40 kil. od Bochni, o 105 od Biały. Miasto jest zabudowane w czworobok parterowemi, po większej części drewnianemi domami. Z rynku rozchodzi się kilka bardzo krótkich ulic. Domy mają starym sposobem poddasza, przez co całe połacie wydają się jakby były pod jednym dachem. Przez miasto prowadzi murowany gościniec z Bochni do Nowego Sącza i droga powiatowa do Chomranic (na wschód). Miasto ma powierzchni 246 mr. 730 sążni kwadr., 187 dm., w tem 3 mur., 1408 mk., z których 1010 wyznaje religią rzym.-katol. a 398 izr. Rzemieślników 27, sklepów 31, szynków 8. Majątek gminy wynosi 4850 zł., dochód z r.1882 przyniósł 1240 zł, w.a. Ludność trudni się przeważnie szewstwem, szczególnie wyrobem grubego obuwia, używanego przez włościan, które spienięża na jarmarkach w miejscu i sąsiednich miasteczkach. Jest tu parafia rzym.-kat., c.k. starostwo i urzędu z niem połączone, rada powiatowa, sąd powiatowy, stacya telegraficzna i apteka. Oprócz tych urzędów, zajmujących murowane domy, jest jeszcze szkoła 4-klasowa mieszana, wydział okręgowy towarzystwa kredytowego ziemskiego i szpital ubogich, założony przez plebana ks. Jana Duszyńskiego w r. 1834, dla zaopatrzenia 10 ubogich chrześcian, utrzymywany z dochodów pobliskiej wioski Lipowego. W najbliższej przyszłości ma być tutaj otworzona stacya kolei żel. transwersalnej na linii Żywiec-Nowy Sącz. Z przeszłości L. wypada jedynie zanotować mężną i skuteczną obronę mieszczan przed napadem zapiłych i rozjuszonych tłuszcz w czasie smutnych wypadków lutowych w r.1846. W L. odbywają się jarmarki: w pierwszy dzień po Nowym roku, po święcie P.Maryi Gromnicznej, po niedzieli Laetare, po niedzieli Conductus, w dzień śś. apostołów Filipa i Jakóba, ś Wawrzyńca, nazajutrz po ś. Michale, po Wszystkich Świętych, w dzień ś. Marcina bisk. i ś. Tomasza, t.j. 8 razy na rok. Kościół paraf. jest drewniany, niewiadomej fundacyi i założenia. Przechowują się przy nim metryki od r.1640. Do r.1602 zawiadywali parafią kanonicy regularni de Poenitentia, zwani w Polsce Markami, później zaś duchowieństwo świeckie ... Parafia należy do dyec. tarnowskiej, dek. tymbarskiego, obejmuje wsie: Lipową, Starą Wieś, Mordarkę, Sowliny i Szarysz. Ludność całej parafii liczy 5987 rzym.-katol. i 450 izr. ... Powiat limanowski ma obszaru 9.4434 kwadr.miriam. (16.41 mil kwadr.) i 67692 mk. (z tej liczby 33050 męż., 34642 kob,; 65617 rzym.-katol., 6 gr.-katol., 51 ewang., 2018 izr.; po polsku mówi 67567, po niemiecku 116), w 97 osadach i 92 gmin. katastralnych. Obejmuje kraj pagórkowaty i górzysty, średniej urodzajności, wznoszący się ku płd.; w dorzeczu Łosoiny w części płn. i wsch., w dorzeczu Raby w części zach. a w dorzeczu Dunajca w części płd. ... Są tutaj oprócz L. dwa miasteczka: Tymbark i Mszana dolna i dwa sądy powiatowe: w L. i Mszanie dolnej. Ostatni utworzony został w r. 1883. Pod względem obszaru i ludności należy ten powiat do średnich w Galicyi. Gleba jest przeważnie żytnią, w dolinach jednak rodzi się pszenica, jęczmień i rzepak. ... Ludność jest polska, należąca  w częći płd. do szczepu równiaków, nieróżniących się strojem ani gwarą od mazurskich włościan pow. bocheńskiego, w płn. części do szczepu górali, nieodróżniających się znowu od kliszczaków, t.j. mieszkańców pow. myślenickiego koło Lubnia, Pcimia i Mszany dolnej. W całym powiecie głównym środkiem zarobku, dostarczającym także produktów zbytu, jest uprawa roli. Szkoły 4 - klasowe 2, 2 - klas. 2, 1 - klas 9. Powiat graniczy na płn. z powiatami: wielickim, bocheńskim i brzeskim, na wsch. z nowosądeckim, na płd. z nowotarskim a na zach. z myślenickim.

 

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wydany pod redakcją Filipa Sulimierskiego, Bronisława Chlebowskiego, Władysława Walewskiego, Warszawa 1884 roku.