Początki:  wiek XVI

" [...] Pierwszy dokument o istnieniu kościoła w Wilmanowej (Limanowa) to akt ustalenia patronatu dla tegoż kościoła w aktach Kurii Biskupiej Krakowskiej, z dnia 16.XI. 1527 r. W akcie tym podano, że o nadanie probostwa w Limanowej starają się dwaj księża, jeden to Jan z Olkusza, a drugi to ks. Feliks z Rabrota. Z dokumentu tego wynika, że w roku 1527 stał juz pierwszy kościół limanowski i że wtedy powstała parafia przy tym kościele. Po zatwierdzeniu że kolatorem nowego probostwa jest Achacy Jordan, zostaje przeznaczony przez Kurię Biskupią Krakowską ks. Jan z Olkusza na pierwszego proboszcza w Limanowej.

[...] Zapisano, że w roku 1551, 1552 płaciła po raz pierwszy Świętopietrze parafia Hylmanowa należąca do dekanatu Lipnickiego. Hylmanowa to na pewno nasza Limanowa.

[...] Zatem pierwszy kościół limanowski wystawiony przed rokiem 1527 został konsekrowany w 1558 przez ks. bpa. Andrzeja z Pilzna, sufragona krakowskiego. Jako głównego patrona kościoła podano św. Walentego i tak podaje wizytacja z XVI wieku. Kościół ten wybudowany w formie krzyża, drewniany z wieżą od strony zachodniej, miał trzy ołtarze jeden główny św. Walentego boczny po prawej stronie św. Mikołaja i boczny po lewej stronie Matki Bożej. ... Według aktu wizytacji z r. 1596 należą do parafii limanowskiej obok miasta wsie: Mordarka, Jabłoniec, Stara Wieś, Rzeki, Lypowe, Sowliny.

[...] Wizytacja w latach 1608 i 1618 podaje, że kościół limanowski jest pod wezwaniem św. Mikołaja i św. Walentego, a zatem zmieniono pierwotny tytuł kościoła z św. Walentego na św. Mikołaja. Opisy ołtarzy wskazują że i tutaj zaszły zmiany od czasów konsekracji kościoła. Bo wielki ołtarz ma w sobie obraz Matki Bożej Różańcowej ... na bokach wielkiego ołtarza inni święci. Ołtarz boczny z lewej ma obraz Matki Bożej, a ołtarz boczny z prawej ma obraz św. Walentego i historię życia tego świętego malowaną po bokach."

"[...] Z dokumentu wizytacji ks. Biskupa Zadzika odbytej w r. 1640 dowiadujemy się że... kościół limanowski ma już wtedy 4 ołtarze. Ołtarz wielki Matki Bożej Różańcowej, boczny św. Walentego i drugi boczny św. Mikołaja, czwarty za kratami drewnianymi Matki Bożej. Kościół jest pod wezwaniem św, Walentego, tak notuje wizytacja i tak było pierwotnie. Kościół ma na swoje utrzymanie 12 krów żelaznych od parafian a proboszcz ma ich 15.

[...] Znakiem pogłębienia życia religijnego jest założenie w r. 1635 bractwa Różańca Św. które założył na wezwanie proboszcza o. Andrzej Brentuis, dominikanin, z Krakowa.

[...] W połowie XVII wieku ma Limanowa drugiego księdza. Obok proboszcza, podają metryki, księdza wikarego albo nazywają go komendatoriuszem bo zastępował proboszcza nie mieszkającego w Limanowej. Limanowa ma stale organistów i osobno rektorów szkoły, z których niektórzy są też tytułowani jako kantorzy kościelni. W r. 1654 rektorem szkoły był Wojciech Jasiczewski, diakon, pochodzący z Limanowej. Ma kościół swoich dzwonników, a więc miał i swoje dzwony."

"[...] Według wizytacji z r. 1727 kościół limanowski jest pod wezwaniem św. Walentego, jak było pierwotnie. Posiada cztery ołtarze: a to wielki nowo zbudowany św. Walentego, drugi boczny po prawej stronie św. Jana Kantego, trzeci po lewej św. Mikołaja, a czwarty N.M.Panny. Chrzcielnicę ma kamienną, powałę drewnianą, zaokrągloną, stylem barokowym wymalowaną. Na wieży przy kościele są trzy dzwony. ... Do parafii limanowskiej należały wtedy /1727/ miasto Limanowa, wsie; Stara Wieś, Golczów, Wola, Mordarka, Sarczyn, Sowliny, Skrudlne i Lipowe. ... Do Komunii św. wielkanocnej przystępowało, jak pisze wizytacja, około 1500 osób i przez analogię można przyjąć że parafia limanowska cała liczyła wtedy /1727/ około 2200 osób.

[...] W początkach XVIII wieku rozpoczęła się sprawa Matki Boskiej w Mordarskiej kaplicy.

[...] Statua Matki Boskiej po pożarze świątyni została przeniesiona na jej stare miejsce do kaplicy Mordarskiej. Dopiero w r. 1774 zostaje sprowadzona do prowizoryjnej zbudowanej kaplicy w Limanowej. W r. 1777 stoją ściany nowego kościoła drugiego zrzędu. Kościół ten drewniany ukończono następnego roku. W r. 1779 stanęła wieża drewniana."

"[...] Proboszcz (...) wykańcza kościół, buduje budynki plebańskie i w roku 1800 urządza nowy cmentarz z kaplicą drewnianą.

[...] U ludu miejscowego utarła się legenda, że Matka Boska przenosiła się sama do kaplicy w Mordarce do czasu aż Kościół parafialny limanowski poświęcono jej, jako patronce i aż ustanowiono święto Matki Boskiej Bolesnej jako święto parafialne - odpust.

[...] 12 maja 1823 r. ks. biskup Tyniecki (...) uroczyście konsekrował kościół, zbudowany przed 46 laty i cztery dzwony i bierzmował około 1000 ludzi.

[...] Gdy przed obchodem 100 letniej rocznicy Konstytucji 3 maja, w roku 1891, debatowali przedstawiciele społeczeństwa limanowskiego jakimby trwałym pomnikiem uczcić rocznicę. Ks. Łazarski rzucił myśl, by wybudować jako pomnik murowany kościół w Limanowej. Tą myśl podejmują zebrani i od 3 maja 1891 r. zaczynają zbierać składki na budowę odpowiedniej świątyni."

"[...] W roku 1918 kościół został benadykowany i oddany do użytku wiernych. ... Dnia 2.X.1921 r. w święto Matki Boskiej Różańcowej /odpust tutejszy/ konsekrował ks. Biskup Leon Wałęga nowy kościół limanowski.

[...] W nowej przepięknej świątyni ożywia się cześć ku cudownie słynącej Matce Bożej i należy mieć nadzieję i starać się usilnie o to by ta cześć Matki Bożej wzrastała. Modły oparte o silną wiarę w wstawiennictwo Maryi przynosą dalsze, nowe dowody widocznych znaków cudownego wysłuchania i wtedy trzeba rozpocząć starania o uznanie urzędowo przez Kościół św. że statua Matki Bożej jest cudowna i o koronację uroczystą Matki Bożej Limanowskiej. [...]"

Zaczęto czynić starania o uznanie Figury limanowskiej za laskami słynącą i o uroczystą koronację. W 1966 roku aktu koronacji dokonał Arcybiskup Metropolita Krakowski Karol Wojtyła. A po kradzieży korony w 1981 roku ponownej rekoronacji dokonał 22 czerwca 1983 roku Papież Jan Paweł II

W roku 1982 rozpoczęły się prace nad wybudowaniem tzw. Małej Kalwarii Limanowskiej, w której w skład wchodzą obecnie: ołtarz ze sceną Ukrzyżowania, kaplica Grobu Pańskiego, stacje Drogi Krzyżowej, Święte Schody, zaplecze dla pielgrzymów

W 1991 roku Papież Jan Paweł II, doceniając Sanktuarium limanowskie, podniósł je do godności bazyliki mniejszej. A w roku 1999 Jan Paweł II podążają do  Starego Sącza na uroczystość kanonizacji bł. Kingi zatrzymuje się przed Sanktuarium limanowskim błogosławiąc go i całe miasto.